حماسه های بسیاری درباره شجاعت خلبانان جان برکف نیروی هوایی در دفاع از حریم هوایی کشور عزیزمان در رویارویی با متجاوزان عراقی نوشته شده اما تا به حال به سلحشوران پدافند هوایی که بر روی زمین و با استفاده از توپهای ضدهوایی -و صد البته با تکیه بر نیروی ایمان- خلبانان دشمن را به ستوه می آوردند و ناامید روانه پایگاهشان می کردند کمتر توجه شده است. نگاهی کوتاه به توپ ضدهوایی اورلیکن بیاندازیم و یادی کنیم از دلاورمردانی که این توپها را عبادتگاه خود ساخته بودند. شیرمردانی که همواره یادشان در نزد مردم ایران گرامی است...

سيستم تاد (Terminal High Altitude Area Defense) (THAAD)یك برنامه تسليحاتي زمين پايه با قابليت تحرك و جابجايي است كه براي نابودي موشكهاي بالستيك كوتاهبرد و ميانبرد در فاز ترمينال ، درست چند ثانيه پيش از برخورد به زمين ، طراحي شده است . اين سيستم يكي از آخرين لايه هاي دفاعي در برابر موشكهاي بالستيك مي باشد و نقش مهمي را در برنامه هاي دفاعي آژانس دفاع موشكي آمريكا بازي مي كند.

 

در سالهاي پاياني جنگ نياز به يک پدافند هوايي قابل حمل توسط سربازان احساس ميشد. به ويژه که ديگر نيروي هوايي آلمان توانايي دفاع موثر از آسمان در مقابل جنگنده هاي متفقين را نداشت . جنگنده هاي متفقين تلفات سنگيني را بر نيروهاي زميني و بخصوص پياده نظام آلمان در دو سال پاياني جنگ وارد ساختند .نخستين گونه اين سلاح با نام Fliegerfaust A در سال 1944 توسط Hugo Schneider AG در شهر Leipzig ساخته شد.منتها در سال آخر جنگ يعني 1945 عملياتي شد. اين اسلحه توانايي شليک چهار راکت 20 ميليمتري هرکدام به وزن 90 gr و سرجنگي به وزن 19 gr را دارا بود.

ADATS يك سيستم دفاع هوايي ارتفاع و برد كوتاه (SHORAD) است كه قابليت درگيري با اهداف هوايي و زميني را داراست.
اين سيستم توسط شركت اورليكن سوئيس (كه اكنون عضوي از راين متال آلمان است) با همكاري شعبه كانادايي خود طراحي و ساخته شد و هم اكنون به عنوان بخشي از سيستم دفاع هوايي كوتاه برد كانادا در خدمت ميباشد.
اولين نمونه از اين سيستم در سال 1988 ساخته شد و تا سال 1994 ارتش كانادا توانست 36 نمونه ديگر را در اختيار بگيرد.

خودروی ضد هواگرد BTR-ZD در واقع ترکیبی از خودروی BTR – D  و توپ ضد هوایی ZU – 23 – 2 است که در اوج جنگ سرد به سفارش وزارت دفاع شوروی سابق و توسط کارخانجات ALANGER در سال 1970 به تولید رسید. این خودرو هم اکنون در نیروهای هوابرد روسیه ، همسایگان شمالی ایران و کشورهای حوزه بالکان در حال خدمت میباشد. هر چند که این خودرو در اصل به منظور محافظت از نیروهای هوابرد علیه هلی کوپتر های دشمن طراحی شد اما در جنگ روسیه در افغانستان از این خودرو علیه نیروهای پیاده زمینی استفاده گسترده شد و در این جنگ کارایی فوق العاده این خودرو علیه اهداف زمینی به اثبات رسید.

سامانه پدافند هوایی اتوماتیک به عنوان یک سیستم پدافند توپخانه ای در اوایل دهه 1980 توسط شرکت خصوصی oto Melara ایتالیا توسعه داده شد.توپ ضدهوایی این سامانه یک توپ دریایی با نرخ آتش 85 تا 120 گیلوله در دقیقه با کالیبر 76 میلیمتر است.این توپ می تواند از گلوله های ترکش شونده و معمولی بر علیه اهداف هوایی و گلوله های ضدزره بر علیه نیروهای زرهی استفاده کند.

سیستم پدافند هوایی LAV – AD در اصل LIGHT ARMORED VEHICLE – AIR DEFENSE یک سیستم پدافند هوایی کوتاه برد است که در سال 1994 در کارخانجات جنرال دینامیکز و البته با همکاری شرکت TECHNICAL PRODUCTS وارد مرحله طراحی گردید . این سیستم پدافند هوایی ، یک سیستم پدافندی ترکیبی است که از ترکیب یک گاتلینگ 25 میلیمتری مدل GAU 12/U و موشک مادون قرمز استینگر تشکیل شده است . در سال 1999 تعداد 17 مجموعه از این سیستم تحویل تفنگداران دریایی ایالات متحده گردید و در سال 2000 پس از تست های نهایی و برطرف کردن نقائص کوچک آن ، تعداد 60 مجموعه دیگر از این سیستم را مجددا به کارخانجات جنرال دینامیکز سفارش داد .

BRAMS یک سامانه پدافندی متحرک جهت انهدام اهداف هوایی و بدون سرنشین طراحی و تولید شده است و میتواند در نقش دفاع نقطه ای و یا ایجاد پوشش پدافندی برای کاروان های نیروی زمینی وارد عمل شود.

باراک - 8 یک سیستم موشکی - برد بلند - پدافند موشکی و پدافند هوایی - مربوط به نیروی دریایی هندوستان می باشد که به صورت مشترک توسط کمپانی اسرائیلی IAI (( مخفف Aerospace Industries )) و کمپانی هندی DRDO (( مخفف Defence Research & Development Organisation )) توسعه یافته است . این سیستم موشکی سطح به هوا (( که به صورت مخفف SAM نامیده می شود )) می تواند بر ضد جنگنده ها ، UAVs و موشک های شلیک شده مورد استفاده قرار بگیرد و اهداف مورد نظر خود را منهدم کند .

 باراک (به عبری: رعد و برق) سامانه موشکی سطح به هوای ساخت اسرائیل می باشد  که به صورت مخفف SAM نامیده می شود و می تواند از روی کشتی بر ضد جنگنده ها ، موشک های ضد کشتی و پهپاد ها مورد استفاده قرار بگیرد و اهداف مورد نظر خود را منهدم کند .

 آرو، یک سیستم ضد موشکهای بالستیک است که برای اولین به تاریخ 7 نوامبر 2002 بار در پایگاه هوایی Palmachim (پايگاهي هوايي در اسرائیل) به نمایش عموم گذاشته شد. این موشک هنوز در یک کارزار واقعی مورد آزمایش قرار نگرفته است هرچند پس از شلیک 40 فروند موشک Scud-C عراقی در جریان نبرد خلیج فارس به سال 1991 به سمت اسرائیل، انگیزه ی ساخت چنین سیستم دفاعی‏ به وجود آمد. 

رادار رزونانس (تشدید) N  یک رادار اتوماتیک شده ی منسجم  چند منظوره  نظارت آرایه فازی می باشد که سیار و متحرک هست و از بازتاب امواج رزونانسی با طول موج متریک استفاده می کند.

رادار برای دیدبانی فضای هوایی,  برای بدست آوردن, شناسایی و اندازه گیری با حداکثر دقت و مشخصه های پروازی از یک برد وسیع موجود و اهداف هوایی آینده  در فواصل  دور و ارتفاعات بالا شامل کروز قابل مشاهده در ارتفاع پایین و موشک های بالستیک و هواپیماهای مافوق صوت بعلاوه استیلث ها خصوصا" , در جامینگ (گرفتگی ) شدید  و محیط ناهنجار و به هم ریخته طراحی شده است. 

توپ ضد هوایی ZU-23 در سال 1954 توسط شوروی طراحی شد. توپ  2A 14 برای این توپ در سال 1957 توسعه داده شد. آزمایشات برای این توپ تا سال 1959 به طول انجامید و سرانجام در سال 1960 آن به خدمت ارتش شوروی درآمد. 

در سال 1991 ، زمانی که آمریکا در خط مقدم جنگ اول خلیج فارس با استفاده از نیروی هوایی و تاکتیک های سرکوب پدافند هوایی ، برتری هوایی کامل را بر فراز عراق به وجود آورد .

 رادار چیست و چگونه کار می کند؟

خودرو چند ماموریته اسکای رنجر برای دفاع از نیروها ومنابع در مقابل مهاجمین هوایی و زمینی  طراحی شده است.

 Sea Wolf یا گرگ دریا آخرین سیستم موشک دفاع هوایی کوتاه برد در ارتش انگلستان است این سیستم نخستین سلاح در ارتش انگلستان می باشد که تمام ابعاد آن از ابتدای ظهور هدف تا نابودی آن کاملا اتوماتیک است.

بخش دوم

۴-مشخصات عمومی موشک هاگ:

موشک هاک به شکل استوانه باریک و کشیده با چهار بال دلتایی شکل است که از انتها تا میانه‌های موشک امتداد دارند .

موشک هاگ ای (MIM-23A) : 

طول : 5.08متر

قطر : 37 سانتی متر 

طول بالها : 1.21 متر

وزن : 548 کیلوگرم 

سر جنگی: 54 کیلوگرم

حداقل برد : 2 کیلومتر 

حداکثر برد عملیاتی :  25 کیلومتر 

ارتفاع : 60 متر تا 11 کیلومتر 

بخش اول

کار طراحی و ساخت سیستم موشکی هاک از سال1952 شروع شد و جزیی از طرح ارتش آمریکا برای ساخت یک موشک میانبرد سطح به هوا با سیستم هدایت نیمه فعال راداری گردید. در سال1954 قرارداد ساخت لانچر این موشک با شرکت نورثروپ و قرارداد ساخت رادار و سیستم کنترل آتش و موشک با شرکت ریثون پیمانکار اصلی پروژه بسته شد . اولین نمونه موشک ساخته شده این طرح به اسم (XSAM-A-18 ) با موتور XM3 در ژوئن 1956 ساخته شد . جولای1957 نمونه کامل شده ارائه گردید اما پس از مدت کمی با روشن شدن معایب این مدل از موتورها، از موتورهای آیروجت (Aerojet M22E7) بجای مدل قبلی استفاده شد که این مدل هم نا‌مطمئن نشان داد و با موتورهای اصلاح شده آیروجت (M22E8 )  جایگزین گردید. نمونه ابتدایی موشک هاک در سال1959 در اختیار ارتش آمریکا قرار گرفت و از سال1960  به طور رسمی در اختیار تفنگداران نیروی دریایی آمریکا(US Marine Corps) قرار گرفت. پیچیدگی زیاد سیستم پدافند موشکی هاک و استفاده از سامانه‌های الکتریکی در این سیستم باعث شد این سیستم پدافندی قادر به فعالیت مستمر بیش از 43 ساعت نباشد اما این مدت در نمونه‌های بهینه‌سازی شده موشک هاک به 130الی170 ساعت و در آخرین نمونه‌ها به 300 الی400 ساعت افزایش داده شده است.

موشک بومی سازی شده HQ-12 هم اینک در خدمت نیروی هوایی ارتش خلق چین قرار دارد و بر اساس گزارشات وزارت دفاع آمریکا ( پنتاگون) حدود 60 واحد آتشبار آن در حال سرویس دهی می باشند. سامانه دفاعی مذکور که برای جایگزینی HQ-2 در نظر گرفته شده، از تنوع بالایی در محصولات برخوردار است تا جایی که منابع نظامی برای آن پرتاب کننده ریلی استاتیکِ به ارث رسیده از طراحی HQ-2 ، پرتاب کننده متحرک ریلی6*6 TEL (حامل، برپا کننده، سکوی پرتاب) مشابه طرح سلف خویش و پرتاب کننده جاده نورد مشابه سامانه پاتریوت را برشمرده اند.

 Sky Dragon  یک سیستم پدافندی سطح به هوای  میان برد ساخت چین می باشد که توسط شرکت Norinco با محدوده پوشش حداکثر 50 کیلومتر جهت دفاع از آسمان منطقه ، تأسیسات صنعتی و نظامی حساس ساخته شده است و قادر به مقابه با اهداف متوسط و کوچک همچون هواپیماها ، هلیکوپترها ، پهپادها و همچنین موشک های کروز در کمترین ارتفاع می باشد.

T38 Stilet یک سیستم پدافندی سطح به هوای  کوتاه برد دو مرحله ایی ساخت بلاروس می باشد که نمونه تغییر یافته سیستم SA-8 می باشد.

این سامانه جهت دفاع از واحد های ارتش ، تأسیسات صنعتی و نظامی و قادر به شناسایی و مقابله با انواع بالگرد ، هواپیما و موشک با سطح مقطع راداری 0.03 متر مربع می باشد .

این سامانه در حقیقت نمونه به روز شده سامانه پدافندی اتوماتیک (Otomatic) است که در دهه 80 توسعه یافت. لازم به ذکر است که سامانه اتوماتیک با وجود عملکرد مناسب هیچ گاه در ارتش ایتالیا به خدمت گرفته نشد. دراکو در سال 2010 رونمایی شد و پس از آن شرکت سازنده برای فروش آن به مشتریان خارجی اعلام آمادگی کرد ، هر چند که تاکنون هیچ سفارشی برای صادرات این سامانه دریافت نشده است.

سامانه پدافند  توپخانه ای ZA-35  محصول کارخانجات ARMSCOR افریقای جنوبی است که تحت برنامه ZA-SPADS در دهه 90 طراحی و ساخته شد.این سامانه مجهز به دو توپ 35 میلیمتری ساخته شرکت Lyttleton Engineering است که توان شلیک 1100 گلوله در دقیقه  را دارد و از مهمات استاندارد ناتو بهره میبرند که شامل مهمات HE-FRAG بر ضد اهداف هوایی و مهمات AP-I بر علیه اهداف زمینی(زره پوش های سبک) میشود.

پیشینه :

سامانه پدافند  توپخانه ای Loara در سال 1990 طراحی و ساخته شد و در سال 2001 با موفقیت در ارتش لهستان مورد بهره برداری قرار گرفت . همچنین ارتش لهستان دارای 70 تا 80 دستگاه از این سامانه است .این سامانه دارای دو توپ 35 میلیمتری ساخت اورلیکن است که توان شلیک 550 گلوله در دقیقه برای هر کدام از توپ ها را دارد و حداکثر برد آن بر علیه اهداف پروازی 4 کیلومتر میباشد و همچنین امکان مقابله با زره پوش های سبک را نیز دارد.

توپ ضد هوایی خود کششی LvKv 90 در اوایل دهه نود تکمیل شد این واحد ها همچنین با نام CV 9040 AA شناخته میشوند حدودا 30 واحد در خدمت ارتش سوئد قرار دارد .CV 9040 AA از توپ های 40 میلی متریه L70B شرکت ساب بوفورز سوئد بهره مند است .گلوله های این توپ از طریق سیستم جعبه ای ( مثل سیستم تغذیه اورلیکن های ایران) تامین میشوند .هر جعبه 24 تیر و زمان جایگذاری هر خشاب جعبه ای 20 ثانیه است .